ภูตญาณทัสสนะ นิพพิทาและวิราคะของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วย
ยถาภูตญาณทัสสนะ ย่อมสมบูรณ์ด้วยอุปนิสัย เมื่อมีนิพพิทา
และวิราคะ วิมุตติญาณทัสสนะของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยนิพพิทา
และวิราคะ ย่อมสมบูรณ์ด้วยอุปนิสัย ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เปรียบ
เหมือนต้นไม้สมบูรณ์ด้วยกิ่งและใบ กะเทาะก็ดี เปลือกก็ดี กระพี้
ก็ดี แก่นก็ดี ของต้นไม้นั้น ย่อมถึงความสมบูรณ์ ฉะนั้น.
จบ หิริสูตรที่ 1

อรรถกถาหิริสูตรที่ 1

มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า หตูปนิโส ได้แก่ มีเหตุถูกกำจัดแล้ว มีปัจจัยถูกตัดแล้ว.
บทว่า ยถาภูตญาณทสฺสนํ ได้แก่ วิปัสสนาอย่างอ่อน. บทว่า
นิพฺพิทาวิราโค ได้แก่วิปัสสนามีกำลัง และมรรค. บทว่า วิมุตฺติ-
ญาณทสฺสนํ ได้แก่ อรหัตตวิมุติ และปัจจเวกขณญาณ
จบ อรรถกถาหิริสูตรที่ 1